కొన్ని వందల ఏళ్ల భారతీయుల ఆశ రేపు నెరవేరనున్నది. అయోధ్య రామ మందిర భూమి పూజ రేపు అతిరథ మహారథుల ముందు జరగనున్నది.ఈ ఆలయ నిర్మాణం కోసం కొన్ని దశాబ్దాల పాటు కోర్టులలో మహా సంగ్రామం జరిగింది. కోర్టులలో దశాబ్దాలపాటు జరిగిన ఆ పోరాటం గురించి ఇప్పుడు చూద్దాం.
*1885 :
మొదటిగా 1885లో ఈ వివాదానికి సంబంధించి రఘు బీర్‌ దాస్ ఫైజాబాద్ లోని సబ్ కోర్టులో కేసును నమోదు చేశారు. ఇందులో రఘు బీర్‌ దాస్, బాబర్ మసీద్ బయట ఉన్న ఓ ప్లాట్ ఫారం మీద గుడి కట్టడానికి అనుమతించాలని కోరారు.కాని దీన్ని కోర్టు తోసిపుచ్చింది.
*1949-1950 :
1885 లో కేసు సస్పెండ్ అయినప్పటి నుండి ఈ వివాదం అప్పుడప్పుడు తెర మీదకు వస్తుండేది.కాని 1949 22,23 డిసెంబర్ రాత్రిన కొందరు గుంపుగా మాస్క్ లోకి ప్రేవేశించి సీత,రాముని విగ్రహలను మాస్క్ లో పెట్టారు.దానితో అక్కడికి పెద్ద ఎత్తున హిందూ భక్తులు రావడం మొదలైంది.దీనికి వ్యతిరేకంగా ముస్లిం లు నిరసనలు వ్యక్తం చేశారు.దానితో లోకల్ అధికారులు ఈ కట్టడానికి తాళాలు వేసి మూసేశారు.ఈ సంఘటనతో గోపాల్ సింగ్ విశారద 1950 జనవరి 16న ఫైజాబాద్ సివిల్ కోర్టులో ఓ పిల్ ను ఫైల్ చేశారు.ఇందులో పూజలకు అనుమతులు ఇవ్వాలని ఆయన కోరారు.అందుకు కోర్టు టెంపరరీగా పూజలు చేసుకోవచ్చని తీర్పునిచ్చింది.
దీనికి వ్యతిరేకంగా సరిగ్గా ఏప్రిల్ 24న 1950లో ఉత్తరప్రదేశ్ రాష్ట్రాన్ని పరిపాలిస్తున్న కాంగ్రెస్ ప్రభుత్వం కోర్టులో మరోసారి ఈ తీర్పు పై అప్పిల్ వేసింది.
1950 డిసెంబర్ 5వ తేదీన విశ్వహిందూ పరిషత్ వ్యక్తి రామ్ చంద్ర దాస్ ఈ పూజలను కొనసాగించడానికి తీర్పు ఇవ్వమని కోరారు.ఆతర్వాత ఆయన ఆ పిల్ ను వెనక్కి తీసుకున్నారు.
*1959-1961:
1959 డిసెంబర్ 17న అఖిల భారతీయ అఖారా పరిషత్ కు చెందిన నిర్మోహి అఖారా జన్మభూమి కస్టడీని తమకు అప్పజెప్పాలని కోర్టును కోరింది.అలాగే 1961 డిసెంబర్ 18న ఉత్తర ప్రదేశ్ సున్ని వక్ఫ్ బోర్డు ఈ మాస్క్ లో ఉన్న దేవతా విగ్రహాలు తొలగించాలని కోర్టును కోరారు.
*1986 :
ఫిబ్రవరి 1 1986 న జిల్లా జడ్జి ఈ కట్టడం లోకి హిందువులు వెళ్ళడానికి అనుమతించారు. ఇదే సంవత్సరం ముస్లిమ్స్ బాబర్ మసీద్ యాక్షన్ కమిటీని ఏర్పాటు చేసుకున్నారు.
**1989 :
వైస్ ప్రెసిడెంట్ మరియు రిటైర్డ్ అలహాబాద్ జడ్జి దియోకి నందన్ అగర్వాల్ జూలై 1,1989న అలహాబాద్ కోర్టులో కేసును ఫైల్ చేశారు.ఆ టైంలో ఈ వివాదాస్పద కట్టడంలో యధాతథ స్థితిని కొనసాగించాలని కోర్టు ఆదేశాలు జారీ చేసింది. ఆ టైంలో కేంద్రంలో ఉన్న రాజీవ్ గాంధీ సర్కార్ ఆ కట్టడంలో ప్రతిపాదిత రామ్ ఆలయం యొక్క మొదటి రాయిని ఉంచారు.
**1992
డిసెంబర్ 6 1992న వివాదాస్పద స్థలంలో ఉన్న మసీదును కూల్చారు. దీనిపై విచారణకు ప్రభుత్వం లిబరన్ కమిటీని ఆదేశించింది. విచారణ జరిపిన ఈ కమిటీ మూడు నెలల్లో నివేదిక ఇచ్చింది. అధికారంలో ఉన్న బిజెపి ప్రభుత్వాన్ని సస్పెండ్ చేస్తూ రాష్ట్రపతి పాలనను ఇక్కడ అమలు చేశారు.
**1993:
అలహాబాద్ హైకోర్టులో పెండింగ్‌లో ఉన్న అన్ని వివాదాస్పద ప్రాంతాలను (67.7 ఎకరాలు) స్వాధీనం చేసుకునేందుకు పివి నరసింహారావు నేతృత్వంలోని కేంద్రంలోని కాంగ్రెస్ ప్రభుత్వం 1993 ఏప్రిల్ 3 న ‘అయోధ్య చట్టం వద్ద కొన్ని ప్రాంతాలను స్వాధీనం చేసుకుంది’. ఈ చట్టం యొక్క ప్రామాణికతను సవాలు చేస్తూ ఇస్మాయిల్ ఫరూకి మరియు పలువురు పిటిషన్లు దాఖలు చేశారు.
**1994 :
ప్రభుత్వం మతపరమైన స్థలాన్ని స్వాధీనం చేసుకున్న అంశం పై సుప్రీంకోర్టు, ఒక మసీదు “ఇస్లాం మతం యొక్క ఆచారంలో ముఖ్యమైన భాగం” కాదని మరియు నమాజ్ “బహిరంగ ప్రదేశంలో కూడా” ఎక్కడైనా చేయవచ్చని నిర్ణయించింది. అంతేకాకుండా “భారత రాజ్యాంగంలోని నిబంధనల ప్రకారం దాని సముపార్జన (రాష్ట్రంచే) నిషేధించబడదు”. అయోధ్య చట్టం, 1993 లో కొన్ని ప్రాంతాల సముపార్జన కింద స్వాధీనం చేసుకోవలసిన 67.7 ఎకరాల భూమిలో 2.77 ఎకరాలను (ఒకప్పుడు వివాదాస్పద నిర్మాణం ఉన్న దానిని) చేర్చడానికి ప్రభుత్వానికి అనుమతి లభించింది.
**1996
అలహాబాద్ హైకోర్టు జూలై 1996 లో మౌఖిక సాక్ష్యాలను నమోదు చేయడం ప్రారంభించింది.
**2002-2005
ముగ్గురు హైకోర్టు న్యాయమూర్తులు ఈ స్థలాన్ని ఎవరికి కేటాయించాలనే అంశంపై 2002 ఏప్రిల్‌లో విచారణ ప్రారంభించారు. మరియు హిందువులు పేర్కొన్న విధంగా ఈ ప్రాంతంలో ఒక ఆలయం ఉందో లేదో తెలుసుకోవడానికి పురావస్తు సర్వే ఆఫ్ ఇండియా (ASI) ను ఆదేశించారు. ASI జూన్ 2003 లో పనిని ప్రారంభించింది. ముందు నుండి హిందువులు పేర్కొన్న విధంగా అక్కడ దేవాలయం ఉందని తేల్చారు.ఈ ఫలితాలను ముస్లిం పార్టీలు తిరస్కరించాయి. అదే నెలలో, సెంట్రల్ బ్యూరో ఆఫ్ ఇన్వెస్టిగేషన్ అప్పటి ఉప ప్రధాని ఎల్ కె అద్వానీ మరియు మరో ఏడుగురిపై చార్జిషీట్ దాఖలు చేసింది. ఆగష్టు 2003 లో, మరో ఏడుగురు నాయకులను విచారణకు నిలబెట్టాలని కోర్టు ఆదేశించింది.
*మార్చి 2003 లో, స్వాధీనం చేసుకున్న భూమి వద్ద అన్ని మతపరమైన కార్యకలాపాలను నిలిపివేస్తూ ఉత్తర్వులు జారీ చేసింది. వర్గ సామరస్యాన్ని కొనసాగించడానికి అలహాబాద్ హైకోర్టులో పెండింగ్‌లో ఉన్న కేసులను పూర్తి చేసే వరకు ఈ మధ్యంతర ఉత్తర్వులు అమలులో ఉండాలని పేర్కొంది.
**2009:
వివాదాస్పద నిర్మాణం కూల్చివేతకు దారితీసిన సంఘటనల క్రమాన్ని పరిశీలించడానికి ఏర్పాటు చేసిన లిబరన్ కమిషన్ 48 సార్లు పొడిగించిన అనంతరం వారు మంజూరు చేసిన నివేదికను ప్రధానమంత్రి మన్మోహన్ సింగ్ కు సమర్పించింది.
**2010 :
అలహాబాద్ హైకోర్టు, 30 సెప్టెంబర్ 2010 న ఇచ్చిన తీర్పులో, వివాదాస్పదమైన భూమిని మూడు భాగాలుగా విభజించింది – సున్నీ వక్ఫ్ బోర్డుకు మూడింట ఒక వంతు, నిర్మోహి అఖారాకు రెండవ వంతు మరియు మరో వంతు ‘రామ్ లల్లా ‘ కు కేటాయించింది.
*డిసెంబర్ 2010 లో, అఖిల్ భారతీయ హిందూ మహాసభ మరియు సున్నీ వక్ఫ్ బోర్డు హైకోర్టు నిర్ణయాన్ని సుప్రీం కోర్టులో సవాలు చేశాయి.
**2011
హైకోర్టు ఇచ్చిన తీర్పును కొట్టివేసిన సుప్రీంకోర్టు యథాస్థితిని కొనసాగించాలని తీర్పునిచ్చింది.
**2016 :
భారతీయ జనతా పార్టీ ఎంపీ సుబ్రహ్మణ్య స్వామి ఇక్కడ గుడి కట్టుకోవడానికి పర్మిషన్ ఇవ్వాల్సిందిగా ఫిబ్రవరి 26, 2016 న కోర్టును కోరారు.
**2017 :
21 మార్చి 2017 న, అప్పటి భారత ప్రధాన న్యాయమూర్తి జె ఎస్ ఖేహార్ కోర్టు వెలుపల పరిష్కారం సూచించారు. అలహాబాద్ హైకోర్టు యొక్క 1994 ఇస్మాయిల్ ఫరూకి తీర్పును సవాలు చేస్తూ పిటిషన్లను విచారించడానికి ఆగస్టు 7 న సుప్రీంకోర్టు ముగ్గురు న్యాయమూర్తుల ధర్మాసనం ఏర్పాటు చేసింది. మరుసటి రోజు, యుపి షియా సెంట్రల్ వక్ఫ్ బోర్డు సుప్రీం కోర్టుకు ముస్లిం ప్రాబల్యం ఉన్న ప్రదేశంలో ఒక మసీదును నిర్మించవచ్చని పేర్కొంది.
*సెప్టెంబర్ 11 న, అలహాబాద్ హైకోర్టు ప్రధాన న్యాయమూర్తి 10 రోజుల వ్యవధిలో వివాదాస్పద స్థలం యొక్క నిర్వహణను పరిష్కరించడానికి ఇద్దరు అదనపు జిల్లా న్యాయమూర్తులను పరిశీలకులుగా ప్రతిపాదించాలని సుప్రీంకోర్టును ఆదేశించింది. డిసెంబర్ 1 న, 32 “పౌర హక్కుల కార్యకర్తలు” 2010 హైకోర్టు తీర్పును సవాలు చేస్తూ అభ్యర్ధనలతో రంగంలోకి దిగారు.
**2018 :
సుప్రీంకోర్టు 2018 ఫిబ్రవరిలో సివిల్ అప్పీళ్లను విచారించడం ప్రారంభించింది.ఈ వ్యవహారంలో జోక్యం చేసుకోవద్దని కోరుతూ స్వామితో సహా అన్ని మధ్యంతర అభ్యర్ధనలను తిరస్కరించింది. కొన్ని ముస్లిం సంస్థలకు ప్రాతినిధ్యం వహిస్తున్న న్యాయవాది రాజీవ్ ధావన్ ఏప్రిల్‌లో ఇస్మాయిల్ ఫారూకి (1994) తీర్పులోని పరిశీలనలను పునః పరిశీలించే అంశాన్ని పెద్ద బెంచ్‌కు సూచించాలని పిటిషన్ దాఖలు చేశారు.
*జూలై 6 న, యుపి ప్రభుత్వం ఇతరులు పునః పరిశీలన కోరుతూ నిర్ణయం ఆలస్యం చేయాలని కోరుకుంటున్నారని పేర్కొంది. ఈ కేసును ఐదుగురు న్యాయమూర్తుల రాజ్యాంగ ధర్మాసనానికి పంపాలనే ప్రతిపాదనను 2018 సెప్టెంబర్‌లో సుప్రీంకోర్టు నిరాకరించింది.
**2019
అప్పీళ్లను విచారించడానికి సిజెఐ గొగోయ్ ఐదుగురు న్యాయమూర్తుల రాజ్యాంగ ధర్మాసనం ఏర్పాటు చేశారు. ఈ సమస్యను పరిష్కరించడానికి సుప్రీంకోర్టు మధ్యవర్తిత్వ ప్యానల్‌ను నియమించింది. మధ్యవర్తిత్వ చర్యలు విఫలమైన తరువాత, ఆగస్టు 6 నుండి కోర్టు ఈ కేసులో రోజువారీ విచారణలను ప్రారంభించింది.
**9 నవంబర్ 2019 రాంజన్మభూమి కేసులో సుప్రీంకోర్టు తీర్పు ఇచ్చింది. ఈ ఆలయ నిర్మాణం కోసం హిందువులకు భూమి కేటాయించబడింది. ముస్లింలకు మసీదు నిర్మాణం కోసం అయోధ్యలోని ఒక ప్రముఖ ప్రదేశంలో ఐదు ఎకరాల స్థలాన్ని కేటాయించ వలసిందిగా తీర్పు జారీ చేసింది.
