నాణేల కనుమరుగు… కారణం ఏమిటి?

గతంలో కంటే ఇప్పుడు అందుబాటులో ఉన్న రూ.1, రూ.2, రూ.5ల నాణేలు పలుచగా, చిన్నవిగా ఉండటాన్ని మీరు గమనించే ఉంటారు. ఇలా ఎందుకు జరుగుతోందో మీకేమైనా తెలుసా? దీని వెనుక ఏదైనా ప్రత్యేక కారణం ఉందా? మీరు దీని గురించి ఆలోచించి ఉండవచ్చు. సమాధానం తెలియకపోతే, చింతించకండి.. ఇప్పుడు దీనికి సంబంధించిన వివరాలు తెలుసుకుందాం. అయితే అంతకంటే ముందు ఈ నాణేలకు సంబంధించిన కొన్ని ప్రత్యేక విషయాలు తెలుసుకోవాల్సి వుంటుంది. భారతదేశంలో కరెన్సీ నోట్లను ముద్రించడం, వాటిని ఆర్థిక వ్యవస్థలో చెలామణి అయ్యేలా చేసే బాధ్యత రిజర్వ్ బ్యాంక్ ఆఫ్ ఇండియాపై ఉంది. ఆర్‌బీఐ ఆర్థిక వ్యవస్థలో కరెన్సీని నియంత్రిస్తుంది. మార్కెట్‌లో ఎక్కువ డబ్బు ఉంటే, దానిని ద్రవ్య విధానం ద్వారా ఆర్‌బిఐ తగ్గిస్తుంది. అదే సమయంలో మార్కెట్లో తక్కువ డబ్బు ఉంటే, అది కూడా RBIకి చెందిన ద్రవ్య విధానం ప్రకారం పెరుగుతుంది. అయితే ఒక రూపాయి నోట్లను ముద్రించే బాధ్యత ఆర్థిక మంత్రిత్వ శాఖపై ఉంటుంది. దానిపై ఆర్థిక కార్యదర్శి సంతకం ఉంటుంది. అయితే, ఆర్‌బిఐ ద్వారా ఆర్థిక మంత్రిత్వ శాఖ ఆర్థిక వ్యవస్థలో రూ. 1 నోట్లు, నాణేలను చెలామణీ చేస్తుంది. భారతదేశంలోని నాలుగు ప్రదేశాలలో మాత్రమే నాణేలు తయారవుతాయి. ముంబై, అలీపూర్ (కోల్‌కతా), హైదరాబాద్, నోయిడాలలో తయారవుతాయి. నాణేలపై ఉన్న గుర్తును చూసి ఆ నాణెం ఎక్కడ తయారు రయ్యిందో మనం తెలుసుకోవచ్చు. ప్రతి నాణెంపై అది ముద్రితమైన సంవత్సరం ఉంటుంది. ఈ సంకేతం నాణేల దిగువ భాగంలో రాసివుంటుంది. దీని సహాయంతో ఆ నాణెం ఎక్కడ ముద్రితమైందో కూడా తెలుసుకోవచ్చు. నాణేనికి నక్షత్రం గుర్తు ఉంటే అది హైదరాబాద్‌లో ముద్రితమయ్యిందని అర్థం.

**నోయిడాలో ముద్రించిన నాణేలపై సాలిడ్ డాట్ ఉంటుంది. ముంబైలో ముద్రించిన నాణేలపై వజ్రం గుర్తు ఉంటుంది. కోల్‌కతాలో ముద్రించిన నాణేలపై అలాంటి గుర్తు ఉండదు. నిజానికి ఏదైనా నాణెం రెండు విలువలను కలిగి ఉంటుంది. ఒకటి ఫేస్ వాల్యూ. మరొకటి మెటాలిక్ వాల్యూ. ముఖ విలువ అంటే నాణేలపై రాసివున్న విలువ. అంటే రూపాయి నాణెం ముఖ విలువ రూపాయి మాత్రమే అవుతుంది. అదేవిధంగా రూ.2 నాణెం విలువ రూ.2 కాగా, రూ.5 నాణెం రూ.5గా ఉంటుంది. లోహపు విలువ అంటే ఆ నాణెం తయారీకి ఎంత ఖర్చు చేశారు? ఒక నాణేన్ని కరిగించి దాని నుంచి లభించే లోహాన్ని రూ.5కి అమ్మితే.. దాని లోహపు విలువ రూ.5 అవుతుంది అనుకుందాం. ఇప్పుడు మనం ఒక ఉదాహరణ సహాయంతో దీనిని అర్థం చేసుకుందాం. ఒక వ్యక్తి ఒక రూపాయి నాణెంను కరిగించి 2 రూపాయలకు విక్రయిస్తున్నాడని అనుకుందాం, అప్పుడు అతను ఈ ఒక రూపాయి నాణెంపై ఒక రూపాయి అదనపు లాభం పొందుతున్నాడు. ఈ విధమైన పరిస్థితిలో లోహ విలువను సద్వినియోగం చేసుకోవడానికి, చాలమంది అన్ని నాణేలను కరిగించి లాభాలు పొందవచ్చు. ఫలితంగా అన్ని నాణేలు మార్కెట్ నుండి అదృశ్యమయ్యే పరిస్థితి ఏర్పడవచ్చు. అప్పుడు ప్రభుత్వానికి, ఆర్థిక వ్యవస్థకు పెను సవాలు ఎదురవుతుంది. నాణేల.. లోహ విలువను దాని ముఖ విలువ కంటే తక్కువగా ఉంచబడటానికి ఇదే ప్రధాన కారణం. ఫలితంగా నాణేలను కరిగించి లాభాలు ఆర్జించే అవకాశం ఎవరికీ ఉండదు. అందుకే ప్రభుత్వం ప్రతి సంవత్సరం ద్రవ్యోల్బణం ప్రకారం నాణేల పరిమాణాన్ని, బరువును తగ్గిస్తుంటుంది.